تمركز ، يكي از مهمترين رموز موفقيت در تحصيل است . ما بايد دستيابي به تمركز را بياموزيم زيرا درك و فهم مطالب بستگي زيادي به تمركز و توجه دارد . حتما خواهيد پرسيد تمركز حواس چيست ؟

   در اين نوشتار شما با مباني نظري تمركز حواس آشنا شده ودر انتها با چند تمرين جالب در باره تمركز حواس مي توانيد آن را تقويت كنيد .

   تمركز فكر سرمايه اي با ارزش در امر يادگيري است و پرورش ان نيازمند ترين و ممارست است . تمركز فكز ابرازي ذهني است كه مي توان با كمك آن توانمندي هاي حافظه را چندين برابر كرد . اگر مي خواهيد محيط اطرافتان را بهتر درك كنيد ، بايستي به كنجكاوي خود بيفزاييد . اگر حس كنجكاوي در شما ضعيف است بايستي آن را پرورش دهيد ، چون پيش نياز تمركز و يادگيري آن هم در سطح بالا ، كنجكاوي هوشمندانه و هدفمند است .

     مهمترين فوايد تمركز را مورد بررسي قرار مي دهيم . تمركز باعث افزايش كارايي حافظه مي شود به طور كلي رشد حافظه همگام  با رشد تمركز حواس است بنابر اين همزمان با كنترل ذهن ، حافظه خود را نيز  تقويت خواهيد كرد .تمركز در هنگام يادگيري  به خاطر سپاري اطلاعات ، مدت زمان و دفعات لازم برا ي تكرار موضوع مورد يادگيري را كاهش مي دهد .

    تمركز باعث رسيدن به ارامش دروني  مي شود و هيجانات غير طبيعي از بين مي رود . تمركز باعث كاهش واكنشهاي روان تني مي شود .هنگامي كه فشار رواني به شما وارد مي شود .بدنتان براي حفظ تعادل ،فشار رواني را به جسمتان منتقل مي كند . مثلا در هنگام عصبانيت به زخم معده مبتلا مي شويد حال اگر تمركز ذهن را در خود تقويت كنيد حساسيت شما كم مي شود .

      تمركز باعث مي شود افكار مزاحم را كنترل نماييم . اگر تمركز فكر نداشته باشيم ذهن ما ميدان تاخت و تاز انواع فكر ها و تخيلات مي شود .تمركز حواس باعث تقويت اراده مي شود ، تمركز و اراده رابطه اي مستقيم با يكديگر دارند . كسي كه تمركز فكر دارد طبيعي است كه اراده خوبي هم دارد . چرا كه تمرينات تمركز مستلزم قدرت تصميم گيري بالاست . تمركز باعث افزايش آمادگي ذهني مي شود ،از نتايج تمركز فكر دستيابي به سرعت عمل فوق العاده به خصوص در مورد مفاهيم درسي است . اگر تمركز فكر داشته باشيد، كمتر احساس در ماندگي خواهيد كرد . سعي كنيد ابتدا در مورد موضوعي فكر كنيد بعد حرف بزنيد ، تمركز باعث جلوگيري از اتلاف وقت مي شود ، ديگر وقت شما با افكار بيهوده تلف نمي شود ،به راحتي مي توان افكار مزاحم را كنترل كرد و به بهترين وجه از اوقات خود استفاده نمود .

    در هر صورت چنانچه نتوان حواس پرتي را كنترل نمود ، عدم  كنترل ذهن موجب از هم پاشيدگي شخصيت ، از دست دادن آرامش دروني ، ابتلا به بيماري هاي ناشي از فشار دروني و كاهش توانايي حافظه خواهد شد . براي رسيدن به تمركز مناسب بهتر است ابتدا موانع تمركز را شناسايي كنيم . اين موانع يا بيروني اند يا دروني …، مهمترين موانع بيروني عبارتند از سرو صداهايي كه در محيط اطراف به گوش مي رسد و نيز عوامل تفريحي و سرگرمي كه مي توانند مانع تمركز شوند . و مهمترين موانع دروني عبارتند از افكار و انديشه هايي كه مانع تمركز مي شوند . مانند ترس از شكست در امتحانات.

تحت هر شرايطي نمي توان فكر را متمركز كرد ، داشتن محيط مناسب براي مطالعه ضروري است . افرادي كه تمركز ندارند دچار تفكرات ، تصورات و رفتارهايي مغشوش مي شوند . اين حالت به گونه است كه ديگران هم متوجه سردرگمي آنها در خلال كارها مي شوند . برخي قالب هاي عدم تمركز عبارتند از فراموش كاري ، خيالبافي ، بي علاقگي ، لذت طلبي افراطي ، خستگي ، وجودهيجانات منفي ،

امواج مغزي به چهار دسته تقسيم مي شوند

امواج بتا با فركانس 14 تا 30 بار در ثانيه

امواج الفا با فركانس 8 تا 13 بار در ثانيه

امواج تتا با فركانس 7 بار در ثانيه

امواج دلتا با فركانس 0.5 تا 4 بار در ثانيه

در زمان بيداري ، امواج مغزي شما از نوع بتا هستند اين امواج در شرايط زير با شدت بيشتري مرتعش مي شوند .  شرايطي مانند : انجام كارهاي روزمره ، تمر كز حواس ، توجه به پديده هاي فيزيكي ، حل مسايل 

امواج بتا : وقتي به فعاليت هاي ذكر شده در بالا مي پردازيد ، امواج مغزي شما از 14 تا 26 بار در ثانيه نوسان مي كند . زماني كه دچار استرس و فشار مي شويد زمان نوسان اين امواج   بيشتر شده و به بتاي سريع تبديل مي شود . مانند زماني كه با تصور و تجسم امتحاني كه زمان آن نزديك است به اضطراب دچار مي شويد  در شرايط بتاي سريع قرار مي گيريد و تعداد فركانس ها و ارتعاشات مغزي شما به 30 بار در ثانيه مي رسد . هر چه ميزان سختكوشي و فشار بيشتر باشد فركانس امواج مغزي بالاتر خواهد رقت .

امواج الفا : هنگامي كه در حال استراحت هستيد فركانس امواج مغزي شما به تدريج كمتر مي شود تا بالاخره به 8 تا 13 بار در ثانيه برسد . در اين شرايط امواج مغزي از نوع الفا هستند هر چه در آرامش بيشتر فرو رويد به شكل عميق تر در وضعيت آلفا قرار مي گيريد . هدف از انجام تمرينات ريلكس كم كردن نوسانات امواج مغزي است .

  امواج بتا :وقني خواب آلودگي بر شما چيره مي شود يا خواب مي بينيد نوسانات مغزي شما كند تر شده و به كمتر از 7 بار در ثانيه مي رسد اين امواج را امواج تتا مي گويند .

امواج دلتا : زماني كه به خواب بسيار عميق و خالي از رويا فرو مي رويد ، تعداد نوسانات امواج مغزي شما به كمتر از 5/4 دور در ثانيه مي رسد  در اين وضعيت ، امواج مغزي شما از نوع دلتا هستند بدين ترتيب ملاحظه مي كنيد كه چرا وضعيت الفا تا اين اندازه مطلوب است .

  رسيدن به مرحله الفا كمكي شايان در جهت رسيدن به مراحل بالاي تمركز است . رسيدن به وضعيت آرامش و به عبارتي وضعيت آلفا ، مرحله ما قبل تمركز است .

اكنون به بررسي راههاي ايجاد تمركز مي پردازيم . دانش آموزان در هنگام مطالعه به ويژه در زمان امتحانات نياز به تمركز در سطح بالا دارند .

نداشتن علاقه ، خيال پردازي و دلزدگي ، سبب كاهش تمركز حواس در هنگام مطالعه مي شوند .

    براي ايجاد تمركز حواس لازم است قبل از مطالعه هدف خود را روشن كنيد  ،از بهترين ساعت هاي خود براي مطالعه استفاده كنيد  اوقات خود را تنظيم كنيد . شناخت اوليه اي نسبت به درس يا موضوع مورد مطالعه پيدا كنيد . در صورت نداشتن علاقه به يك درس خود را توجيه كرده و علاقه اي ساخگي در خود ايجاد كنيد . پيش از خواندن كامل و دقيق درس ، به طور اجمالي آنرا مطالعه كنيد ، در حين مطالعه از خود سئوال كنيد . سعي كنيد در هنگام مطالعه ، از روش علامت گذاري و حاشيه نويسي استفاده كنيد . 

سعي كنيد جمله خواني كنيد نه كلمه خواني ، عبارت خواني به تمركز حواس شما كمك خواهد كرد . در صورت امكان مطالب مشابه را پشت سر هم مطالعه نكنيد ، مطالب درسي خود را در پايان مطالعه خلاصه كنيد .

  در كلاس درس خود هم مي توانيد تمركز حواس داشته باشيد . كلاس درس جايي است كه در آن هم اطلاعات به شما داده مي شود و هم اطلاعات از شما خواسته مي شود . فعال بودن شما در كلاس درس و شناسايي عوامل حواس پرتي در كلاس ،  هميشه يك درس از معلم خود جلوتر بودن ، حضور فعال در كلاس درس با سئوال كردن از معلم ، داشتن روابطي دوستانه توام با احترام با معلم و يادداشت برداري در كلاس درس ، مبارزه با كمروئي ، مطرح نكردن مشكلات شخصي در كلاس درس ، حضور به موقع در كلاس ، توجه به آغاز و پايان صحبت هاي معلمان در هنگام تدريس از جمله عواملي است كه مي توانيد با رعايت اين موارد حواس پرتي  خود را تحت  كنترل داشته باشيد .

  تمرينات زير براي تمركز حواس تهيه شده است . اميد است با اجراي آنها به پرورش تمركز حواس خود كمك كنيد .

1-  هر روز سه موضوع را براي فكر كردن انتخاب كنيد . مانند يك خاطره مشخص ، يك فيلم سينمايي ، يك مسافرت ، يك كتاب ، … و به مدت پنج دقيقه به موضوعي كه تعيين كرده ايد  فكر كنيد .

2-  نام ده نفر از دوستان نزديك خود را برروي يك برگه بنويسيد  چهره يكي از آنها را به صورت كلي به خاطر آوريد . و سپس توجه ذهني خود را به جرئيات چهره او معطوف سازيد .

3-  ده عكس يا پوستر  تهيه كنيد و به مدت 30 ثانيه به عكس ها نكته كنيد . و سپس تمام اجزا ي تصوير را به خاطر آوريد و آنها را بر روي كاغذ ي يادداشت كنيد .

4-  ا ز عدد 300 به طور متوالي 3 واحد كم كنيد تا به 1 برسيد . سپس از 200 شروع كنيد و به طور متوالي 2 واحد كم كنيد تا به 1 برسيد . سپس از 100 شروع كنيد و به طور متوالي 2 واحد كم كنيد تا به 1 برسيد .

5-  چشمان خود را ببنديد و رقم 1 را در نظر خود مجسم كنيد سپس سعي كنيد عدد 1 را به صورت واضح ببينيد ، حال با پاك كردن عدد 1 از صفحه ذهن به عدد 2 بپردازيد ، سعي كنيد تا عدد 20 به همين ترتيب جلو برويد .

6-  دو برگ كاغذ روي ميز بگذاريد در هر دست خود يك خودكار قرار دهيد  ، دو دست خود را همزمان حركت دهيد ، دست راست را در جهت چپ و دست چپ را در جهت راست به حركت در آوريد ، اين حركت را به مدت 5 دقيقه ادامه دهيد 

7-  هنگامي كه مطلبي را مي نويسيد سعي كنيد استفاده از نقطه ، ويرگول ، علامت هاي سئوال و خط تيره را به طرز صحيح رعايت كنيد و كلمات را به گونه اي خوش بنويسيد ، به تدريج توجهتان به چگونگي بهتر نوشتن افزايش خواهد يافت . اين تمرين براي تمركز در نوشتن مناسب است

8-  ده نوع گل را فراهم كنيد و تفاوت بوي آنها را بررسي نموده و آنها را در حافظه بويايي ، همراه با اسمشان ثبت كنيد . اين تمرين براي تمركز بويايي مناسب است .